Në vigjiljen e shpalljes së emrave të ministrave të rinj, qeveria “Rama 2” prezantoi edhe ambicien për një reformë institucionale të ndarë në 4 rajone të mëdha, që sipas ish-zv.kryeministrit Niko Peleshi udhëhiqet nga filozofia “të bëjmë më shumë me më pak”.
Projekti i prezantuar më 27 gusht në mbledhjen e Asamblesë Kombëtare të Partisë Socialiste parashikon grupimin e institucioneve kryesore shtetërore në katër rajone dhe shkurtimin drastik të punonjësve të administratës publike.
Peleshi, i cili mban postin e ministrit të Bujqësisë në qeverinë e re deklaroi se Shqipëria ka aktualisht një numër shumë të madh të institucioneve të varësisë, rreth 500 agjenci dhe institucione të ndryshme, një pjesë e mirë e të cilave me funksione të dublikuara.
Duke iu referuar një studimi të bërë nga disa ministra, Peleshi propozoi grupimin e institucioneve kyçe në 4 rajone- katër agjenci të shëndetit publik, 4 agjenci të sigurimit të cilësisë në arsim si dhe po kaq për mjedisin dhe shërbimin social.
Peleshi deklaroi gjithashtu se aktualisht ka 12 institucione që lëshojnë dokumente të pronësisë dhe propozoi një shkrirje të mundshme mes ALUIZN-it dhe Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme. Ide të ngjashme koncentrimi janë hedhur për konsumim publik edhe për Thesarin e Shtetit apo një bashkim të mundshëm të Tatimeve me Doganat.
Projekti i prezantuar është në linjën e premtimit kyç të Partisë Socialiste gjatë fushatës së fundit elektorale për një reformë të thellë të administratës publike, por mbivendosja e saj me ndarjen aktuale territoriale të Shqipërisë ka ngritur dyshime dhe pikëpyetje mes ekspertëve të fushës.
Ekspertët e qeverisjes së pushtetit vendor, të cilët BIRN i intervistoi, e shohin me skepticizëm ndryshimin e propozuar nga qeveria dhe paralelisht me procesin politik, kërkojnë që të hapet një proces i gjerë konsultimesh-i cili sipas tyre duhet t’i tejkalojë kufinjtë e Partisë Socialiste.
Fatlum Nurja, ekspert i decentralizimit dhe i qeverisjes vendore në projektet e USAID i tha BIRN se prezantimi i reformës institucionale ngre shumë pikëpyetje.
“Besoj se nisma e qeverisë për krijimi i 4 rajoneve ka nevojë për një proces diskutimi mes aktorëve dhe unë nuk besoj se aktualisht qeveria ka studime gati për këtë proces,” tha Nurja për BIRN.
“Sa kohë që ky diskutim bëhet brenda Partisë Socialiste është problem i tyre politik, por kur të dalë prej saj, ky diskurs ka nevojë për të përfshirë ekspertizën e pavarur në konsultime,” shtoi ai.
Besnik Aliaj, rektor i Universitetit Polis dhe ish-koordinator i Politikave të Territorit në PD i tha BIRN se e mbështet idenë e ndarjes në rajone, ndonëse shprehet i paqartë mbi mënyrën se si qeveria po hyn në këtë proces. Ai e sheh gjithashtu të domosdoshëm hapjen e një debati publik mbi këtë çështje, ndërsa i tha BIRN se me këtë projekt “e sheh qeverinë në zonën gri të legjitimitetit”.
“Është shumë e këshillueshme që përtej procesit politik që ka nisur mazhoranca e re, e cila është në të drejtën e saj ta marrë këtë reformë, …të hapet një proces konsultimi,” tha Aliaj për BIRN.
“Çështja është nëse qeveria do të marrë vendime, sepse ka bindjen dhe kërkon të ketë suksesin e saj absolut personal në këtë histori apo do të kemi një zgjidhje që mundohet të minimizojë rreziqet duke gjeneruar një debat, i cili synon të marrë ide plotësuese, analiza më të ftohta në mënyrë që të marrë një vendim, i cili do të jetë përcaktues për të ardhmen e vendit,” shtoi Aliaj.
“Truku” me territorin
Ndarja e territorit të Shqipërisë në 4 rajone zhvillimi, sa i përket grupimit të institucioneve kryesore ka ngritur pikëpyetje edhe për ligjshmërinë e kësaj nisme, ndonëse ekspertët i thanë BIRN se projekti i propozuar ka anashkaluar me “zgjuarsi” parashikimet kushtetuese.
Kushtetuta e Shqipërisë dhe ligji “për ndarjen administrativo-territoriale” e ndan territorin në 12 qarqe dhe 61 bashki.
Kryeministri Rama, në një bashkëbisedim të fundit me gazetarët e bëri të qartë se nuk ka konsensusin e opozitës për të ndryshuar ndarjen territoriale-ç’ka do të kërkonte 3/5 e votave, por e shtyu më tej idenë e krijimit të 4 rajoneve të mëdha të zhvillimit.
“Ne do vazhdojmë të forcojmë idenë e rajoneve të zhvillimit, pra jo si rajone në kuptimin administrativ kufitar, por si rajone në kuptimin e zhvillimit. Kemi ndarë faktikisht katër zona zhvillimore dhe në bazë të atyre zonave zhvillimore do përcaktojmë pastaj edhe vendndodhjen e këtyre agjencive rajonale, të arsimit, të shëndetit, të mjedisit, e kështu me radhë,” shpjegoi Rama.
Por ekspertët e intervistuar nga BIRN theksojnë se reforma e propozuar institucionale mund të krijojë mbivendosje kompetencash me pushtetin vendor dhe se qeveria nuk duhet të anashkalojë gjetjen e një fryme mirëkuptimi me opozitën.
Aliaj i tha BIRN se nëse qeveria do të vendoste të ndryshonte numrin e qarqeve, atëherë do t’i duheshin 3/5 e votave në Parlament, por sipas tij ajo ka zgjedhur “me zgjuarsi” të mos ndjekë këtë rrugë.
Vetë Aliaj mendon se qarqet janë aktualisht struktura parazitare që duhen shkrirë, por sipas tij, propozimi në formën që është bërë nuk kërkon ndryshime kushtetuese. Megjithatë, ai sheh me dyshim përpjekjet e qeverisë për vendimarrje absolute në këtë objektiv.
“Këtu është çështja e më të mirës për vendin, dhe më e mira për vendin kërkon që kjo nismë politike, që ende nuk mund ta quajmë të mirë apo të keqe, është një vizion që duhet diskutuar me ekspertët, me institucionet, grupet e specializuara dhe kërkon gjetjen e frymës së mirëkuptimit me opozitën,” tha Aliaj.
Ndërsa Fatlum Nurja i tha BIRN se ndonëse ndryshimet e propozuara nuk bien ndesh me Kushtetutën, ato sërish kërkojnë akte ligjore të cilat duhet të miratohen në Parlament. Ai theksoi gjithashtu se propozimet duhet të kalojnë përmes Këshillit Konsultativ të Qeverisjes Vendore-një strukturë e ngritur në janar 2017 me anëtarë të pushtetit vendor dhe atij qëndror.
“Nëse ti nuk e përcakton se ku fillon kufiri i njërit dhe ku mbarojnë kompetencat e një institucioni tjetër, ti ke krijuar konfuzion ligjor dhe mbivendosje kompetencash. Ne nuk vuajmë për ligje apo dhe struktura, problemi është tek zbatueshmëria e tyre,” shpjegoi Nurja.
Ekspertët pohojnë se ka nevojë për më shumë informacion për të gjykuar mbi nismën e re të qeverisë “Rama”, ndërsa theksojnë se ajo mbart edhe një sërë rreziqesh.
“Më le të kuptoj që kjo rrugë e zgjedhur rrezikon që të na garantojë një qeverisje më të mirë të pushtetit vendor. Askush nuk e di se çfarë do të ndodhë saktë. Është e njëanshme! Mund të jetë e saktë, por nuk ka asnjë garanci për këtë,” argumenton Aliaj.
Ndërsa Fatlum Nurja ngre dyshime se reforma institucionale mundet të jetë gjendur si “një formë ligjore” për shkutime në administratë.
“Kjo mund të jetë një nga objektivat e fshehta të riformatimit të administratës,” tha ai për BIRN.
