Ngushtica e Hormuzit: 3 kilometrat më të ndjeshme të ekonomisë botërore

Ngushtica e Hormuzit ka një gjerësi prej 33 kilometrash në pikën e saj më të ngushtë, midis Gadishullit Arabik në jug dhe Iranit në veri.
Korsitë detare për anijet që kalojnë në të dy drejtimet janë të gjera vetëm tre kilometra secila. Me pak fjalë, 3 mijë metra, të cilat përbëjnë arterien më të rëndësishme, por edhe më të brishtë, të ekonomisë botërore në Gjirin Persik.
Të dielën në orën 18:00, ndërsa mbi Iran fluturonin raketa dhe dronë, rreth 500 anije, cisterna, anije me kontejnerë dhe mjete të tjera lundruese, ndodheshin mes Basrës, në bashkimin e lumenjve Tigri dhe Eufrat në Irak (pranë derdhjes në Gjirin Persik) dhe bregut të Omanit nga ana tjetër e ngushticës.
Përmes këtij rripi ujor kalon më shumë se një e pesta e ofertës botërore të naftës (nga Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Kuvajti, Katari, Iraku dhe Irani) dhe mbi një e dhjeta e ofertës së gazit natyror (nga Katari, Arabia Saudite dhe Irani).
Afro dy të tretat e anijeve që kalojnë përmes Hormuzit janë cisterna. Vetëm dyshimi se Irani mund të përpiqet t’i pengojë ato si hakmarrje ndaj sulmeve izraelite, do të shkaktonte rritje të menjëhershme të çmimeve të energjisë në mbarë botën.
Europa, që tashmë po përballet me kërcënimet e tarifave amerikane dhe luftës në Ukrainë, do të gjendej në një grackë midis inflacionit dhe rritjes së ngadaltë ekonomike.
Megjithatë, tregjet financiare, edhe pse shpesh gabojnë, për momentin nuk po besojnë në skenarin më të keq. Në Dubai, çmimi i naftës Brent u rrit më pak se 1% dje dhe qëndron afërsisht në nivelet e 2 prillit, datë kur Donald Trump shpalli tarifat e tij “reciproke”.
Sot, çmimi i naftës është rreth 9% më i ulët se në ditën e inaugurimit të presidentit amerikan dhe 5.5% më i ulët se një vit më parë. Simone Tagliapietra nga qendra studimore Bruegel thotë se “tregu i naftës ka një tepricë oferte dhe është shumë likuid”.
Arabia Saudite, që është në gjendje të kompensojë tërësisht mungesën e prodhimit iranian në rast nevoje, në muajt maj dhe qershor ka udhëhequr një rritje të furnizimit nga i gjithë OPEC-u. Disa vënë në dyshim nëse Riadi e dinte për sulmin izraelit paraprakisht apo thjesht po përpiqej të fitonte simpatinë e Trump-it.
“Situata mund të ndryshojë shpejt nëse Hormuzi destabilizohet totalisht”, shton Tagliapietra.
Kriza e Houthi-t
Shembuj të mëparshëm nuk mungojnë. Houthi-t e Jemenit, mbështetur nga Teherani, kanë treguar se mund të mbajnë pothuajse të mbyllur ngushticën e Bab el-Mandeb nga Oqeani Indian drejt Suezit, pavarësisht presionit perëndimor prej mbi një viti. Administrata Trump i bombardoi për shtatë javë deri në fillim të majit, por në javën e parë të qershorit përmes Bab el-Mandeb kaluan vetëm tridhjetë anije, nga tetëdhjetë që kalonin mesatarisht para bllokimit.
Ngushtica e Hormuzit ka kaluar gjithashtu periudha të vështira. Mbi një vit më parë Irani sekuestroi anijen tregtare MSC Aries, në pronësi të grupit të Gianluigi Aponte, pjesërisht për shkak se gruaja e biznesmenit është izraelite. Më parë, gjatë luftës Iran-Irak (1980-1988) dhe luftërave të Gjirit (1991 dhe 2003), kjo ngushticë ka shënuar momente të forta destabilizimi.
Vulnerabiliteti i furnizimeve të gazit
Edhe Izraeli mund të kërcënojë ekuilibrat e brishtë të tregut nëse synon infrastrukturat energjetike iraniane. Të dielën goditi një rafineri pranë Pars-it jugor, fushës më të madhe të gazit në botë, që ndahet midis Iranit në veri dhe Katarit në jug të Gjirit.
Ky impiant është për përdorim të brendshëm iranian, jo për eksport, prandaj çmimet nuk pritet të lëvizen shumë. Megjithatë, tregu i gazit është më i ndjeshëm ndaj luftës sesa ai i naftës. Sot oferta e metanit është më e pakët se ajo e naftës dhe Katari është kyç për grumbullimin e rezervave në Europë për dimrin që vjen (ndaj edhe çmimi i gazit në Evropë u rrit ditët e fundit mbi mesataren botërore).
Aktorët kryesorë në lojë
Në skenarët më të këqij mbi Hormuz janë përfshirë dy aleatë të mëdhenj. Shtetet e Bashkuara nuk duan që Izraeli të godasë industrinë e hidrokarbureve iraniane, ndërsa Kina, që blen në mënyrë të favorshme 90% të naftës iraniane që eksportohen nëpërmjet sanksioneve, i kërkon teokracisë shiite të lejojë kalimin e anijeve të naftës në Gjirin që furnizojnë industrinë e saj.
Fituesja e mundshme në këtë konflikt del të jetë, të paktën për momentin, Rusia. Ajo mund të shesë naftë me çmime më të larta, të rrisë rëndësinë e furnizimeve të saj në tregun global dhe Trump do të jetë edhe më kundër sanksioneve të reja ndaj naftës ruse, që i mundësojnë Kremlinit të vazhdojë agresionin ndaj Ukrainës.