Plani i Trump për të nënshtruar Rezervën Federale rrezikon rëndë edhe Evropën

Donald Trump ka kritikuar një projekt rikonstruksioni të ndërtesës së Rezervës Federale në vlerë prej 2.5 miliardë dollarësh një lëvizje që në dukje mund të duket e vogël, por që mund të ketë pasoja shumë më të mëdha për ekonominë globale, përfshirë Evropën dhe kursimtarët italianë. Në thelb, ky veprim është pjesë e një strategjie më të gjerë të Trump për të ushtruar kontroll mbi bankën qendrore të SHBA-ve, e cila mund të ketë pasoja të rënda për stabilitetin financiar ndërkombëtar.
Që nga fillimi i mandatit të dytë, Trump duket se është i vetëdijshëm për cenueshmërinë e madhe të financave amerikane. Borxhi publik i SHBA-ve është rritur në mënyrë dramatike gjatë dekadave të fundit, duke kaluar nga bilancet pozitive në fund të administratës Clinton te deficitet kronike që pasuan çdo krizë, recesioni pas shpërthimit të flluskës së internetit, sulmet e 11 shtatorit, luftërat në Irak dhe Afganistan, kriza financiare e vitit 2008, pandemia COVID-19 dhe së fundmi, politikat industriale dhe uljet e taksave të miratuara nga administratat Trump dhe Biden.
Sot, SHBA zotëron gati dy të tretat e borxhit publik global rreth 37 trilionë dollarë nga 59 trilionë në total dhe në vitin 2025 pritet të lëshojë gjysmën e të gjithë borxhit të ri publik në botë. Megjithatë, mungon çdo konsensus politik për të ndërmarrë masa shtrënguese për uljen e këtij borxhi. Për këtë arsye, administrata Trump po kërkon rrugë alternative për të shmangur një krizë borxhi pa kërkuar sakrifica nga votuesit amerikanë.
Në këtë kuadër, Trump ka përdorur tarifat doganore si një lloj takse indirekte ndaj vendeve të huaja, që realisht godet konsumatorët amerikanë si dhe ka nxitur zhvillimin e “stablecoin”-eve, monedhave digjitale të lidhura me dollarin, që kërkojnë investime në bono të thesarit amerikan. Por, këto janë masa të përkohshme, që nuk adresojnë problemin themelor SHBA-të janë gjithnjë e më shumë të varura nga financimi me borxhe afatshkurtra, një strategji që po e shtyn vendin drejt kufijve të menaxhueshmërisë fiskale.
Sipas OECD-së, SHBA-të kanë nevojën më të madhe për rifinancim mes 38 demokracive të përparuara, dhe deficiti i saj për vitin 2024 është më i larti, pas Izraelit që ndodhet në gjendje lufte. Kjo situatë po përkeqësohet më tej me miratimin së fundmi të paketës fiskale “Big Beautiful Bill”, që parashikon një borxh të ri prej mbi 3 trilionë dollarësh në dekadën e ardhshme.
Në këtë sfond, sulmet e Trump ndaj kreut të Fed-it, Jay Powell, kanë një qëllim të qartë: nënshtrimin e bankës qendrore. Kritikat ndaj kostos së rikonstruksionit të ndërtesës janë thjesht një pretekst për të ushtruar presion ndaj Powell, me qëllimin përfundimtar që të zëvendësohet me një figurë më të afërt me Trump, sapo mandati i tanishëm të përfundojë në maj 2026.
Një bankë qendrore nën kontroll politik mund të ulë normat e interesit edhe në kushte të papërshtatshme, për shembull, me inflacion të lartë dhe punësim të plotë, për të ulur kostot e shërbimit të borxhit. Në planin afatshkurtër kjo mund të duket si zgjidhje, por në realitet do të shtonte më tej inflacionin dhe do të zvogëlonte vlerën reale të dollarit dhe të borxhit.
Investitori i njohur Ray Dalio e ka përshkruar këtë strategji si një formë e fshehtë falimentimi: kreditorët do të marrin mbrapsht shumat e premtuara në dollarë, por vlera reale e këtyre dollarëve do të jetë shumë më e ulët për shkak të inflacionit.
Çfarë do të thotë kjo për Evropën? Në mënyrë të heshtur, por të qëndrueshme, vendet e eurozonës janë kthyer në kreditorët kryesorë të qeverisë amerikane. Vetëm Belgjika dhe Luksemburgu mbajnë rreth 827 miliardë dollarë në obligacione amerikane, më shumë se Kina. Shtete si Franca, Irlanda dhe Gjermania kanë gjithashtu investime të mëdha, duke e çuar ekspozimin e përgjithshëm të zonës euro ndaj borxhit amerikan në mbi 2 trilionë dollarë.
Por që nga janari, kur Trump mori detyrën, dollari është zhvlerësuar me rreth 13% ndaj euros, duke shkaktuar humbje të ndjeshme për investitorët evropianë. Dhe nëse pavarësia e Fed-it minohet, kjo do të nxisë një zhvlerësim edhe më të madh të dollarit me pasoja të rënda për ekonomitë evropiane.
Në fund, kërcënimi më i madh për Evropën nuk janë tarifat apo negociatat tregtare me Trump, por pikërisht ky sulm ndaj sistemit financiar amerikan një sulm që, nëse realizohet, mund të përhapë pasiguri të thellë në tregjet globale dhe të godasë drejtpërdrejt bankat, fondet dhe kursimtarët evropianë që kanë investuar në borxhin amerikan.