Nga Xhevat Ukshini/ Gjermani
Romani “Kronikë në gur” është njëri prej romaneve më të përkthyera të Ismail Kadaresë në botë. Por, nëse ky roman menjëherë pas botimit në shqip u përkthye në frëngjisht dhe më vonë në gjuhët e tjera perëndimore si në anglisht, gjermanisht, spanjisht, portugalisht, etj. dhe në Perëndim u botua dhe ribotua pastaj shumë herë, në gjuhët e Lindjes europiane, sidomos në ato sllave përkthimi dhe botimi i veprave të Kadaresë ka ecur me ritme tepër të ngadalta.
Përvec gjuhës polake ku vepra e Kadaresë, falë punës së shkëlqyer të përkthyeses Dorota Horodyska, i është prezantuar publikut lexues të Polonisë me veprat kryesore të tij, në vende e tjera ende vazhdon njëfarë ngurrimi për të botuar Kadarenë. Këtu prinë Rusia si vend i madh me të cilin Kadareja lidhet përmes studimeve të tij në Institutin Gorki të Moskë e njohjes së gjuhës ruse.
As botimi i parë ndërkombëtar i veprës së tij, botimi i përmbledhjes poetike “Lirika” në përkthim të D. Samoillovit në vitin 1961, me të cilin fillon rruga e gjatë e përkthimeve të veprës së tij në gjuhë e huaja, nuk e ka ndihmuar shkrimtarin e madh shqiptar për të thyer akujt e refuzimit. Siç ka thënë para disa vitesh përkthyesi rus i “Gjeneralit tö ushtrisë së vdekur” Vasilij Tuhin, refuzimi i botimit të librave të Kadaresë ishte vendim politik i krerëve të lartë të Kremlinit. Inercioni me motive politike, para së gjithash në Rusi, e cila Kadaresë nuk ia falë angazhimin e tij për cështjen shqiptare, në rradhë të parë për cështjen e Kosovës, në njëfarë mënyre ka vazhduar deri në ditët tona.
Edhe Sllovakia i përket vendeve me pak botime të Kadaresë. por këto ditë nga ky vend vjen një lajm i mirë, lajmi i botimit të romanit “Kronikë në gur”. Romani është përkthyer nga shqipja nga etnoliguisti Viliam Mruškovič, i cili është njohës i shumë gjuhë ve europiane, në mesin e tyre e dhe i gjuhës shqipe, përmes së cilës tani i sjellë lexusit sllovak njërën nga perlat e letërsisë botërore.
Në njërën prej gazetave më të rëndësishme sllovake, në “Pravda” dje është botuar një shkrim i shkurtër paraqitës për “Kronikë në gur” që sapo ka dalë në tregun sllovak tö librit. Gazeta shkruan ndër të tjera se “romani është një afresk i jetës në qytetin e lindjes së autorit në jug te Shqiperise, Gjirokastër gjatë Luftës së Dytë Botërore, parë përmes syve të një djali adoleshent. Historia nuk është vetëm historia e qytetit, por ajo është njëkohësisht edhe një zhytje e thellë në kulturën, folklorin, politikën, traditat, fatkeqësitë e vendit, të alternuara me pushtimin e qytetit nga ana e italianëve, grekëve, gjermanëve.”
Më tej në “Pravda” thuhet se në çdo kapitull të romanit janë përfshirë, ndararazi nga nga teksti i kapitujve, kronikat narrative.
Figurat, sidomos gratë, flasin në gjuhën e gjallë të zonës dhe të kohës, për të cilën bën fjalë libri. PërkthyesI Viliam Mruškovič ka përgatitur disa shënime që shpjegojnë veçoritë e historisë shqiptare, kulturës, etj, si dhe nje scarimet e nevojshme percjellëse për shqiptimin në mënyrë korrekte në sllovakisht të emrave të personazheve që në libër janë dhënë në origjinalin shqiptar, sic është zakon në të gjitha gjuhët euriopiane dhe perëndimore me alfabet latin.
Për autorin e romanit jepen edhe këto shënime: “Shkrimtari shqiptar Ismail Kadare (1936) shkruan letërsi fiktive (fiction) nga vitet ’60. Romani i parë, “Gjenerali i ushtrise se vdekur” (1963) i sjellë atij suksesin e madh ndërkombëtar. Që nga viti 1990 Kadareja jeton në mënyrë të alternuar mes Shqipërisë dhe Francës. Ai është anëtar i perjetshëm i Akademisë Franceze. Në vitin 1992 fitoi Çmimin Mondial Cino del Duca, kurse Man Booker International Çmimin më 2005 dhe më 2009 cmimin spanjoll Princi i Asturias. Kadare eshte propozuar për çmimin Nobel për letërsi.”/shqiptarja
