Pandemia Covid-19 ka ndryshuar plotësisht jetën tonë. Merrni për shembull diçka aq thelbësore sa përvojat tona të hapësirës: lëvizshmëria jonë është kufizuar rëndë – është reduktuar në vrapime ose shëtitje në vetëm disa kilometra larg shtëpive tona. Ndoshta më pak e dukshme, bllokimi ka ndikuar edhe përvojat tona në lidhje me konceptin e kohës.
Antropologët e kohës, hetojnë se si njerëzit lidhen me kohën, veçanërisht gjatë krizave. Kriza aktuale, si shumë të tjera, shihet dukshëm se po na privon nga “agjencia jonë e përkohshme” – aftësia për të strukturuar, menaxhuar dhe manipuluar përvojën tonë të kohës. Për shembull, shumë prej nesh do të kenë humbur tashmë kohën, duke menduar se cila ditë e javës është. Ndihet pak sikur koha ka arritur në një lloj ngërçi dhe nuk ecën.
Karakteristika më e rëndësishme e përvojave tona të kohës gjatë krizës është ajo që nga specialistët e antropologjisë quhet “prezencë e detyruar”: një ndjenjë e të qenit të mbërthyer në të tashmen, e kombinuar me paaftësinë për të planifikuar përpara. Aktualisht nuk e dimë kur mund t’i shohim përsëri të dashurit tanë, ose kur mund të shkojmë me pushime. Akoma më ashpër, shumë prej nesh nuk e dinë kur do të kthehen në punë – ose nëse do të kemi ende vërtet një punë për t’u kthyer. Në mes të kësaj krize, është e vështirë të imagjinohet një e ardhme që duket ndryshe nga e tashmja.
Koha e ‘hileve’
Atëherë, lind natyralisht pyetja se si t’i bëjmë ballë situatës? Kjo krizë na ka shtyrë të jemi më kreativë në marrëdhëniet tona me kohën. Shumica prej nesh madje po “mashtrojnë kohën” deri diku. Ne shpejtojmë dhe ngadalësojmë, përkulemi dhe ristrukturojmë kohën në shumë mënyra të ndryshme.
“Koha e Koronës” në fakt përbëhet nga shumë kohë të ndryshme, të tilla si “koha e bllokimit”, “koha e karantinës” ose “koha e zyrës në shtëpi”. Ne kemi mësuar të banojmë në këto të tashme të reja. Këto mësime janë thellësisht personale dhe ndryshojnë në secilën shtëpi, por sidoqoftë të ngjashme si përvoja tashmë në të gjithë botën.
Gjatë muajve të fundit, njerëzit kanë vendosur vetë shumë strategji kohore personale. Kjo mund të përfshijë ndërtimin e ritmeve dhe strukturave të reja kohore. Ushtrimet ditore, takimet familjare javore në platforma si ZOOM, një gotë verë në orën 18:00 ose përgatitja e ëmbëlsirave të fundjavës të cilat në një farë mënyre shënojnë kalimin e kohës. Dhe shkollimi në shtëpi ka kërkuar orare të reja – për të mos përmendur përshtatjen me ndjesinë e pafundësisë së një situatë të rrallë dhe të huaj si kjo që kalon e gjithë bota.
Ora e kapitalizmit
Për shumë njerëz, kjo ndjenjë e mbërthimit ose e bllokimit nuk është e re. Ata që nuk mund të ndjekin rrjedhat globale gjithnjë e më të shpejta të parave, ideve, mallrave dhe njerëzve shpesh ndihen të lënë pas. Kritikët e kapitalizmit kanë argumentuar se na duhet një ngadalësim i kohës.
Në hulumtimet e kryera mbi qytetet postindustriale, janë studiuar marrëdhëniet e njerëzve me të ardhmen në kohë krizash ekonomike. Këto kriza janë pjesë dhe parcelë e kapitalizmit, siç ka shkruar dhe thënë Marksi më shumë se 150 vjet më parë. Sidoqoftë, pas luftës së dytë botërore, shtetet e mirëqenies kryesisht i mbanin larg krizat ekonomike.
Por reformat neoliberale të viteve 1980 të kapitalizmit rezultuan në një çmontim të shtetit të mirëqenies. Qeveritë kombëtare ndaluan së hulumtuari planet pesë-vjeçare. Prodhimi në kohë dhe zhvillimet e reja teknologjike, të tilla si interneti, çuan në një përshpejtim të paparë të kohës.
Përkohësisht, neoliberalizmi e ka futur njerëzimin në modalitetin e krizës për disa dekada tashmë. Pa siguri pune dhe në tregje gjithnjë në ndryshim, shumë prej nesh përpiqen të planifikojnë përpara – duke ngecur në të tashmen. Mënyra për të mposhtur këtë ngujim është të “ngatërrohesh”, ose siç thonë më heroikisht britanikët, “mbaj qetësinë dhe vazhdo”.
Shumë qytete postindustriale, kanë humbur një ide për perspektivat e tyre kolektive. Pas viteve të bumit industrial dhe niveleve të larta të punësimit, shumë banorë tani mendojnë se qytetet e tyre nuk kanë “të ardhme”. Çmontimi i industrive lokale, të tilla si minierat, ka çuar në papunësi të lartë dhe nivele të paparashikuara të emigrimit jashtë zonave. Të rinjtë dhe të arsimuarit mirë, largohen në kërkim të vendeve të punës, ndërsa ata që qëndrojnë pas, dëshmojnë rënien e ngadaltë të qytetit të tyre të lindjes.
Për të kapërcyer një mungesë parashikimi dhe prezantimi të imponuar, qeverive të tyre urbane u është dashur të rimarrin planifikimin e ardhshëm sesa thjesht t’i përgjigjen ngjarjeve. Pavarësisht nga rënia e vazhdueshme, atyre u është dashur të pyesin veten: si duam të duket qyteti ynë, të themi, brenda pesë vjetësh?
Rifitimi i së ardhmes
Kjo vlen edhe për situatën tonë aktuale. Tani është koha të mendojmë përpara se si duhet të duket jeta në të ardhmen pas COVID-19, ne duhet të mashtrojmë kohën më tej sesa vetëm për familjet tona personale. Edhe pse një vaksinë ose trajtim i duhur për COVID-19 ende nuk është hedhur në treg zyrtarisht, ne duhet të përpiqemi të tronditim ndjenjën e të qenit të bllokuar në të tashmen. Tani duhet të angazhohemi me politikat në zhvillim të kohës, të cilat do të përcaktojnë të ardhmen tonë të afërt.
Për shembull, së shpejti do të shohim përpjekje të ndryshme për të deklaruar përfundimin e pandemisë, bazuar në, për shembull, numrin e ulët të infeksioneve të reja dhe ne duhet t’i vlerësojmë me kujdes ato. Ne gjithashtu do të duhet të bëjmë pyetje më thelbësore kur kjo krizë të mbarojë vërtet: si mund ta zgjidhim krizën e vazhdueshme të klimës? Si mund të parandalojmë pabarazitë sociale në një recesion të paparashikuar ekonomik? Si mund të parandalojmë një pandemi tjetër? Politika e kohës do të jetë gjithashtu thelbësore në retrospektivë: A kanë vepruar qeveritë mjaftueshëm shpejt?
Meqenëse kriza e koronës na ka lejuar të përjetojmë një kohë shumë ndryshe, do të jetë interesante të shohim nëse pjesë të këtij normaliteti të ri, siç janë puna nga shtëpia dhe lëvizshmëria e reduktuar apo e kufizuar, do të mbeten ende. Por edhe nëse është vetëm një pauzë e pavullnetshme nga kohërat kapitaliste, ne duhet të rishikojmë regjimet e përkohshme të rritjes, rënies dhe përshpejtimit të neoliberalizmit që kanë formuar jetën në Tokë.
Përvojat tona të kohës së Koronës na kanë dhënë një trajnim në mendimin e përkohshëm dhe fleksibilitetin. Njerëzimi do ta përballojë këtë krizë, por ka edhe të tjera përpara. Ndoshta atëherë, do të jetë ngushëlluese të dimë se ne mund, dhe duhet të mashtrojmë kohën dhe të planifikojmë për të ardhmen, edhe kur ndihemi të mbërthyer në të tashmen.(scan)
