Mediat greke kanë publikuar detaje nga marrëveshja e re mes Greqisë dhe Shqipërisë, e cila thuhet se është miratuar në fund të dhjetorit 2024. Marrëveshja është shoqëruar me mungesë transparence nga pala shqiptare, por në një artikull të publikuar së fundmi nga “Kathimerini” kanë dalë detaje nga kjo marrëvshje. Sipas artikullit, Shqipëria duket se ka pranuar disa nga kërkesat tradicionale të Greqisë, përfshirë ato që lidhen me të drejtat e Minoritetit Kombëtar Grek dhe përdorimin e gjuhës së tyre, ndërsa nga pala greke pritet vetëm njohja e pensioneve për emigrantët shqiptarë.
Sipas Kathimerini, marrëveshja e re parashikon, vetëpërcaktim më të lehtë për Minoritetin Grek, bashkëpunim për varrezat ushtarake greke në Shqipëri, përpjekje për zgjidhjen e kufijve detarë dhe të pronave të Minoritetit Grek, si dhe zbatimin e marrëveshjes për votimin me postë për Minoritetin Grek që jeton jashtë. Ndërsa po sipas artikullit çështje të pazgjidhura mbeten pronat e çamëve, gjendja e luftës dhe njohja e pensioneve për emigrantët.
Artikulli i plotë i “Kathimerini”
Progresi aktual i Tiranës në negociatat e pranimit me BE shihet si një mundësi për të përmirësuar marrëdhëniet greko-shqiptare dhe për të zgjidhur mosmarrëveshjet kryesore. sidomos kohët e fundit qeveria e kryeministrit të Shqipërisë , Edi Rama , ka proceduar me miratimin e ligjeve zbatuese të vitit 2017 të cilat parashikojnë në thelb të drejtën e vetëvendosjes për anëtarët e pakicës kombëtare greke edhe nëse ata jetojnë jashtë zonave ku kjo ishte e mundur.
Kjo lëvizje specifike e çoi Athinën në vendimin për të mos bllokuar kapitullin e fundit të pranimit të hapur për Tiranën dhe të dyja palët duket se janë në konsultime të përhershme edhe për çështje të tjera të rëndësishme. Rasti i eurodeputetit të N.D – Fredi Beleris punoi negativisht për marrëdhëniet greko-shqiptare dhe bëri zhurmë edhe në Tiranë, pasi u kuptua se edhe një konflikt i tillë me Greqinë mund ta mbajë Shqipërinë jashtë orbitës evropiane.
Athina ishte në kontakt me përfaqësuesit e pakicës kombëtare greke gjatë gjithë konsultimeve në prapaskenë për miratimin e ligjeve zbatuese, të cilat ranë dakord që në këtë mënyrë të sigurohet një nga të drejtat më të rëndësishme dhe të përhershme të Minoritetit Kombëtar Grek. Negociatat u zhvilluan kryesisht me fokus Brukselin , me faktor kyç në emër të Tiranës partnerin konfidencial të z. Edi Rama, Edri Fuga , ndërsa në anën greke u përfshinë zyrtarë të Përfaqësisë së Përhershme . Në thelb, tekstet u formuluan në bashkëpunim të ngushtë midis Athinës dhe Tiranës dhe parashikojnë sa vijon:
Së pari, njihet roli i përcaktimit të lirë dhe individual , ndërkohë që për herë të parë aplikanti nuk i kërkohet të sigurojë dokumentet e regjistrimit për të mbështetur kërkesën e tij. Gjithashtu, pranimi brenda 30 ditëve nga vetëvendosja e qytetarit bëhet i detyrueshëm , ndërsa u hoqën përgjegjësi të ndryshme që mund të krijonin probleme, kryesisht nga nivelet e ndryshme të vetëqeverisjes (bashki dhe qark). Në tekstet e ligjeve origjinale zbatuese kishte një dispozitë të tretë për aktivizimin e një përjashtimi dhe një procesi verifikimi shtesë në rast se aplikanti “banon në një zonë që nuk shfaq karakteristika të veçanta kulturore, etnike, gjuhësore, fetare apo tradicionale”. Për të kapërcyer shtrirjen specifike, u shtua shprehimisht se këto karakteristika supozohen edhe nga ekzistenca ose organizatat johomogjene. “ Procesi i verifikimit të jashtëzakonshëm” ka qenë në thelb mjeti i autoriteteve shqiptare që nga koha e Enver Hoxhës , për t’iu mohuar mërgimtarëve të drejtën e vetëvendosjes.
Gjuha
Në fushën e përdorimit të gjuhës nga një pakicë etnike, për herë të parë u pranua dëshira e kahershme e Greqisë , përtej kriterit të ekzistencës së të paktën 20% të popullsisë dhe rastit kur ” pakica është tradicionalisht e gjallë” si kusht për të drejtën e përdorimit të gjuhës. Burime të mirëinformuara thonë se ndonëse negociatat kanë qenë intensive, atmosfera ka qenë konstruktive. Gjithashtu, u ra dakord edhe kuadri për sigurimin e zbatimit të duhur të dispozitave zbatuese nga autoritetet shqiptare. Në këtë drejtim mund të përdoret Komisioneri i Lartë i OSBE-së për Pakicat Kombëtare dhe sigurisht Komisioni , i cili do të monitorojë çështjen në kuadër të raportit vjetor të progresit të Shqipërisë, në kapitullin e grupit të parë të fondeve. Sigurisht që aplikimi do të monitorohet nga vetë Minoriteti Kombëtar grek me ndihmën e ambasadës greke në Tiranë. Diskutimet u mbyllën në prag të Krishtlindjeve dhe pak ditë më vonë u miratuan edhe ligjet zbatuese nga Kabineti Shqiptar (844 dhe 845/26-12-2024). Më 27 dhe 30 dhjetor respektivisht ligjet janë publikuar në Gazetën e Qeverisë dhe tashmë janë në fuqi.
Perspektiva
Ky bashkëpunim i mirë tani hap mundësi për diskutim për çështje më të vështira, siç është për shembull prona e pakicës. Tashmë, Athina dhe Tirana kanë rënë dakord të ndihmojnë qeverinë shqiptare në drejtim të zgjidhjes së ekspertëve grekë në pritje nga Regjistri Helen i Tokës .
Gjithashtu, pala shqiptare shfaqet e gatshme për zbatimin e plotë të marrëveshjes ndërqeveritare për funksionimin e varrezave ushtarake ku janë varrosur të vdekurit e luftës greko-italiane të viteve 1940-41 .
Në të njëjtën kohë, nga pala shqiptare ka vullnet për të rifilluar procesin e zgjidhjes së mosmarrëveshjes në demarkacionin e Zonës Ekskluzive Ekonomike ( ZEE ) . Në mesin e pakicës kombëtare greke ka edhe kënaqësi për faktin se tashmë mund të votohet me postë, që do të thotë se mund të votojnë edhe nëse punojnë në Greqi apo në një vend tjetër.
Nga pala greke duhen pritur disa gjeste vullneti të mirë. Më e rëndësishmja, e cila ka edhe pasoja politike në politikën shqiptare, është njohja e sigurimeve shoqërore (kryesisht pensionet, pra nënshkrimi i një marrëveshjeje mes Athinës dhe Tiranës). Negociatat për këtë kanë nisur tashmë muajt e fundit. Përveç kësaj, Greqia do të jetë nën presion nga partnerët e saj evropianë për t’i dhënë fund zyrtarisht luftës. Çështja më e vështirë për palën greke, natyrisht, lidhet me pronat e Tsamit , të cilët, si bashkëpunëtorë të nazistëve, u dëbuan nga Greqia Perëndimore pas luftës . Këto janë prona të cilat janë nën ruajtje dhe aktualisht kanë të bëjnë me rreth 200 prona në zona të ndryshme. Vështirësia kryesore në trajtimin e kësaj çështjeje specifike nuk ka të bëjë aq me pronat si të tilla, por fakti se ajo lidhet edhe me vizionet shpenguese të përparuara nga organizatat ekstreme të çamëve.
Zgjedhjet në maj
Në çdo rast, z. Rama është këtë vit pak muaj para zgjedhjeve parlamentare të 11 majit dhe perspektiva evropiane është argumenti më i rëndësishëm kundër kundërshtarëve të tij – gjithsesi të dobët. Në të njëjtën kohë, në Athinë e dinë mirë se pa levën e presionit që ofron nevoja e Shqipërisë për të respektuar acquis evropiane, edhe këto zhvillime pozitive për minoritetin nuk do të ishin të mundshme. Prandaj, viti 2025 paraqet mundësi në marrëdhëniet greko-shqiptare që diplomacia greke nuk synon t’i lërë të pashfrytëzuara.
